Türkiye’de sürücü belgeleri, sürücü adaylarının sağlık durumları, araç kullanma becerileri ve ihtiyaçlarına göre düzenlenir. Sürücülerin hangi özel durumlarda direksiyon başına geçebileceği, raporlara işlenen kodlarla belirlenir.

Engelli bireyler için düzenlenen sürücü belgelerinde (eski adıyla H sınıfı) özel kısıtlamalar yer alır. Aynı zamanda iş makineleri operatör belgesinde (G sınıfı) her makineye özgü kodlar bulunur. Ehliyet kodları, sürücü ve operatörün güvenliğini koruyarak gerekli ekipman ve kısıtlamaların takibini sağlamak için oluşturulmuştur.

Işıklı ve yarı karanlık bir stüdyoda çekilmiş gibi görünen bu sahnede, odak noktası olarak önde duran “Mojdern Driver’s Liccense” başlıklı bir sürücü belgesi ve yanında duran araç anahtarları yer alıyor. Belge, şeffaf ve hafif metalik bir tasarıma sahip olup üzerinde engelli simgesi, kimlik bilgileri ve kısıtlama kodları gibi detaylar gözlemlenebiliyor. Arka planda ise bulanık şekilde konumlanmış trafik levhaları ve yol kenarındaki aydınlatma direkleri, gece veya alacakaranlık atmosferini tamamlayan mavi ve turuncu ışıklar eşliğinde flu bir şekilde seçiliyor. Sürücü belgesinin yüzeyinde, holografik veya dijital efektleri andıran ince desenler dikkat çekerken, metin alanları “ENTOMATIO” ve “CHIRORSUST CODER” gibi kurgusal bilgileri yansıtıyor. Arka plandaki ışık kaynakları, ehliyet kartının kenarlarında hafif parlamalar oluşturarak modern ve teknolojik bir izlenim uyandırıyor. Sağda duran iki anahtarlı siyah anahtarlık, ehliyetin günlük hayattaki kullanımına vurgu yaparken, görselin geneli futuristik bir konsepti yansıtıyor. Bu detaylar, günümüzün ve geleceğin sürücü belgesi tasarımlarını bir arada sunarak hem güvenlik hem de estetik açıdan yenilikçi bir yaklaşımı gözler önüne seriyor.

Sürücü Adaylarına İlişkin Ehliyet Kodları (01/01/2016)

a) Tabipler Tarafından Kullanılacak Kodlar

01. Görüşün düzeltilmesi ve/veya korunması

01.01. Gözlük

01.02. Kontakt Lens(ler)

01.05. Göz siperi

01.06. Gözlük veya kontakt lensler

01.07. Kişiye özel optik aygıt

02. İşitme desteği/iletişim desteği

03. Uzuvlara yönelik protez/ortez

03.01. Kol/kollar için protez/ortez

03.02. Bacak/bacaklar için protez/ortez

47. İki tekerlekli araç kullanamaz

61. Gün içinde yapılan yolculuklar ile sınırlı

(Sabah gün doğumundan bir saat sonra, akşam ise gün batımından bir saat önce.)

64. Araç hızı

(Belirlenen hız limitleri, yönetmeliğin 100. maddesinde belirtilen değerlerden 10 km daha az olmalıdır.)

101. Monoküler

102. Ambulans, ticari araç ve resmi araç kullanma yetkisi yoktur.

103. Sağlık raporu yenileme süreleri:

103.01. Üç ayda bir sağlık kontrolü

103.02. Altı ayda bir sağlık kontrolü

103.03. Yılda bir sağlık kontrolü

103.04. Üç yılda bir sağlık kontrolü

103.05. Beş yılda bir sağlık kontrolü

b) Trafik Kuruluşları Tarafından Kullanılacak Kodlar

62. Kişi, ikamet ettiği yerin … km yarıçapında veya yalnızca belirlenen şehir/bölge sınırları içinde araç sürebilir.

63. Araçta yolcu taşıyamaz

65. Araç kullanabilmesi için en az kendi sürücü belgesi sınıfına sahip biri yanında olmalıdır.

66. Römorklu araç kullanamaz

67. Otoyollarda araç kullanamaz

68. Hangi türde olursa olsun, 0,20 promilin üzerinde alkollü halde araç süremez.

69. Sadece EN 50436 standardına uygun alkol kilidi bulunan araçları kullanabilir.

(Son kullanım tarihinin gösterimi opsiyoneldir; örn. “69” veya “69(01.01.2016)”)

70. tarafından verilen … No.lu belgenin yenilenmesi (AB/BM ayrımı için işaret eklenerek)

71. … No.lu belge yedeği

(Üçüncü ülke statüsünde AB/BM ayrımı yapmaya imkân tanıyan kod; örneğin, “71.987654321.HR”)

73. Sadece dört tekerlekli araçları kullanabilir

79. Motosiklet ve motorlu bisiklet kullanımına yönelik kısıtlamalar ile BE sınıfı sürücü belgesiyle ilgili düzenlemeler.

79.01. Kullanacağı taşıtlar, yalnızca iki tekerlekli ve sepetli ya da sepetsiz modellerle sınırlıdır.

79.02. Yalnızca M sınıfı sürücü belgesiyle sürülebilen üç veya dört tekerlekli araçları kullanabilir.

79.03. Sadece üç tekerlekli araçları kullanabilir

79.04. Üç tekerlekli araçlara, azami 750 kg ağırlığında hafif römork takarak kullanabilir.

79.05. Güç/ağırlık oranı 0.1 kW/kg’ı aşan ve A1 sınıfı ehliyetle sürülebilen motosikletleri kullanabilir.

79.06. İlgili yönetmeliklere uyulduğu sürece, 3.500 kg’dan ağır BE sınıfı araçları kullanabilir.

80. 24 yaşını tamamlamadan, A sınıfı ehliyetle sürülebilen iki tekerlekli araçları kullanamaz.

81. 21 yaşını tamamlamadan, A sınıfı ehliyetle 15 kW’tan güçlü üç tekerlekli motosikletleri süremez.

95. 2003/59/EC No.lu Direktif kapsamında belirtilen profesyonel yeterlilik şartını … tarihine kadar karşılayan sürücüler.

96. B sınıfı ehliyeti olanlar, 4.250 kg’a kadar otomobil ve kamyonet sınıfındaki birleşik araçları sürebilir.

(Mevcut yönetmeliklere uygun olması koşuluyla, belge sahibi 4.250 kg azami yüklü birleşik araçları sürebilir.)

97. 3821/85 (2) (AET) No.lu Konsey Tüzüğü kapsamında, C1 sınıfı araçları kullanma yetkisi yoktur.

c) Milli Eğitim Bakanlığı Tarafından Kullanılacak Kodlar

104. Sürücü kursunda ve sınavda otomatik vitesli araç kullananlar, ehliyet sınıflarına uygun yalnızca otomatik vitesli araç sürebilir.

105. İş Makineleri Belgesi Kod Tablosu:

105.01. Yüzey Kazıma Makinesi

105.02. Beko Loder (Kanal Kazıma Makinesi)

105.03. Dozer (lastik tekerlekli)

105.04. Ekskavatör

105.05. Finişer

105.06. Forklift

105.07. Greyder

105.08. Mobil Rıhtım Vinci

105.09. Silindir

105.10. Vinç (Lastik tekerlekli)

105.11. Loder (Yükleyici)

105.12. Delik Delme ve Sondaj Makinesi

105.13. Zemin Süpürme Makinesi

105.14. Biçerdöver

105.15. İş Kamyonu

105.16. İş Makinesi (Yükleyici)

105.17. Terminal Traktör

105.18. Serdümen

105.19. Konteyner Saha Köprü Vinci

105.20. Konteyner Rıhtım Köprü Vinci

105.21. Konteyner Dorse Vinci

105.22. Dolu Konteyner Makinesi

105.23. Boş Konteyner Makinesi

105.24. Akaryakıt İkmal Makinesi

105.25. Pamuk Hasat Makinesi

105.26. Pamuk Toplama Makinesi

105.27. Arazöz

105.28. Beton Pompası

105.29. Oto Kreyn

105.30. Kazıyıcı-Yükleyici

105.31. Mobil Vinç

105.32. Mack Taşıyıcı

105.33. Mıcır Serici

105.34. Asfalt Serme Makinesi

105.35. Manlift

105.36. Kaldırma Taşıma Vinci

105.37. Rotatif Kamyon (Kar savurucu)

105.38. Seyyar Parcar Boşaltma, Temizleme ve Yükleme Makinesi

Başka bir şehir içi trafik denetimi sahnesini yansıtan bu fotoğrafta, bir polis memuru elinde dijital bir cihaz ile sürücünün kimlik ve ehliyet bilgilerini doğruluyor. Üzerinde parlak sarı yelek olan polis memuru, "Policie" yazısı ve görev rozetini taşıyor, bu da onu resmi görevdeki bir otorite olarak tanımlıyor. Sürücü, koyu renkli giysiler içinde ehliyetini teslim ederken, ikili arasında profesyonel bir kontrol süreci işlemekte. Diğer polis araçları, arka plandaki mavi ve kırmızı ikaz ışıklarıyla belirginleşiyor ve yolun sıkı bir denetim altında olduğunu işaret ediyor. Ayrıca, yol boyunca yerleştirilmiş trafik konileri bu denetimi daha da vurguluyor. Holografik ve dijital simgeler de, araç belgelerinin ve bilgilerin taranarak kontrol edilmesini sağlayan teknolojik altyapıyı simgeliyor. Bahar veya yaz aylarına dair izler taşıyan yeşil ağaçlar ve açık havadaki aydınlık ortam, şehrin daha sıcak bir dönemde olduğu fikrini uyandırıyor. Bu fotoğraf, modern teknolojinin trafik güvenliği üzerindeki etkilerini vurgularken, hem halk sağlığını hem de kamu düzenini koruma çabalarını öne çıkarıyor. Modern bir otomobilin iç mekânını detaylı biçimde gösteren bu fotoğrafta, sürücü koltuğu ve ön panel ön plandadır. Direksiyon simidinin ortasında oval bir marka logosu yer alırken, gösterge panelinde hız ve devir saatleri net bir şekilde seçilebilmektedir. Orta konsolda klima kumandaları, radyo veya multimedya sistemi için tuşlar, alt kısımda ise manuel vites kolu ve el freni bulunmaktadır. Sürücü koltuğu, güvenlik amacıyla hem standart emniyet kemeri hem de ek bir sabitleme kayışıyla donatılmıştır. Pedal bölgesinin hemen yanında, sürücü engelli bireylerin de rahat kullanımını sağlayacak şekilde tasarlanmış özel bir aparat veya ek kol görülmektedir. Bu aparat, fren ve gaz pedalına elle müdahale edilebilmesine imkân tanıyarak, aracı çeşitli engellere sahip sürücü adaylarının da rahatça kullanmasına yardımcı olur. Ön camdan bakıldığında, arka plandaki yeşil çitler ve hafif gün ışığı, dışarıdaki doğal ortamı yansıtırken, kabin içindeki aydınlatma detayları otomobilin modern tasarımını vurgular. Gösterge panelinin üst kısmında yer alan küçük bir ekran veya navigasyon sistemi, sürücüye yol bilgileri ve diğer araç ayarlarını sunmak üzere konumlandırılmıştır. Genel olarak fotoğraf, hem sürücü kursları hem de özel donanım gerektiren sürücüler için tasarlanmış bir eğitim aracının konfor, güvenlik ve fonksiyonellik unsurlarını gözler önüne sermektedir.

d) Sürücü Adayları Sağlık Şartları Kapsamında Oluşturulan Komisyon Tarafından

Kullanılacak Kodlar

10. Modifiye vites

10.02. Otomatik vites

10.04. Uyarlanmış vites kolu

15. Modifiye edilmiş debriyaj

15.01. Uyarlanmış debriyaj pedalı

15.02. Manuel debriyaj

15.03. Otomatik debriyaj

15.04. Debriyaj pedalının işleyişini engellemek veya devre dışı bırakmak için alınan önlem.

20. Modifiye edilmiş fren sistemleri

20.01. Uyarlanmış fren pedalı

20.03. Sol ayağa uyarlanmış fren pedalı

20.04. Tabana göre uyarlanmış fren pedalı

20.05. Eğik fren pedalı

20.06. Elle çalıştırılan fren

20.07. Azami Birim Kuvveti ile çalıştırılan fren (örnek: “20.07 (300N)”)

20.09. Uyarlanmış park freni

20.12. Fren pedalının tıkanmasını önlemeye ya da aktivasyonunu sağlamaya yönelik önlem

20.13. Diz ile harekete geçirilen fren

20.14. Harici güçle desteklenen fren sistemi

25. Modifiye hızlanma sistemi

25.01. Uyarlanmış hız pedalı

25.03. Eğik hız pedalı

25.04. Manuel hız pedalı

25.05. Diz ile harekete geçirilen hız pedalı

25.06. Harici güçle desteklenen hızlanma sistemi

25.08. Soldaki hız pedalı

25.09. Hız pedalının tıkanmasını önlemeye ya da aktivasyonunu sağlamaya yönelik önlem

31. Pedal uyarlamaları ve pedal tedbirleri

31.01. Paralel pedallar ekstra seti

31.02. Eşit veya birbirine çok yakın yükseklikte konumlandırılmış pedallar.

31.03. Pedallar ayakla kontrol edilmediğinde, hızlanma sisteminin çalışmasını sağlamak veya pedalların sıkışmasını önlemek için alınan önlem.

31.04. Yükseltilmiş zemin

32. Kombine fren ve hızlanma sistemi

32.01. Tek el ile kontrol edilen entegre fren ve hızlanma mekanizması.

32.02. Harici bir güç kaynağıyla kontrol edilen entegre fren ve hızlanma sistemi.

33. Kombine fren, hız ve direksiyon sistemi

33.01. Tek elle dış kuvvet tarafından idare edilen kombine hızlanma, fren ve direksiyon sistemi

33.02. Her iki elin de kullanıldığı, dış bir güç tarafından kontrol edilen entegre hızlanma, fren ve direksiyon sistemi.

35. Modifiye kontrol düzeni

35.02. Direksiyonu bırakmadan kullanılabilen kontrol cihazları

35.03. Direksiyondan sol eli ayırmadan kullanılabilen kontrol mekanizmaları.

35.04. Direksiyondan sağ eli ayırmadan kullanılabilen kontrol mekanizmaları.

35.05. Direksiyon ve hız ile frenleme mekanizma kontrolünü kaybetmeden idare edilebilen kontrol cihazları

40. Modifiye direksiyon

40.01. Azami birim kuvveti ile çalıştırılan direksiyon (örnek: “40.01(140N)”)

40.05. Kişiye özel uyarlanmış direksiyon simidi (büyütülmüş, kalınlaştırılmış veya çapı küçültülmüş model).

40.06. Direksiyon simidinin uyarlanmış pozisyonu

40.09. Ayakla işletilen direksiyon

40.11. Direksiyon simidine eklenen yardımcı aparat (topuz, direksiyon çatalı vb.) ile desteklenmiş kontrol sistemi.

40.14. Tek el veya kolla kontrol edilebilen özel olarak uyarlanmış direksiyon sistemi.

40.15. İki el veya kolla kullanılmak üzere özel olarak uyarlanmış alternatif direksiyon sistemi.

42. Modifiye edilmiş arka/yan görüş cihazları

42.01. Arka görüş için uyarlanmış cihaz

42.03. Yan görüş sağlayan ek iç cihaz

42.05. Kör nokta görüntüleme cihazı

42.06. Elektrikle çalışan dış dikiz aynaları

43. Sürücü koltuğu pozisyonu

43.01. Sürücünün normal görüş açısını koruyacak yükseklikte ve direksiyon ile pedallara ideal mesafede ayarlanmış koltuk.

43.02. Vücut şekline göre uyarlanan sürücü koltuğu

43.03. Sürücünün sabit duruşunu destekleyen, ergonomik sırt dayamalı koltuk.

43.04. Kol dayanağı olan sürücü koltuğu

43.06. Ayarlanabilir emniyet kemeri

43.07. Sürücünün dengeli oturmasını sağlayan, ergonomik sırt destekli koltuk.

44. Motosiklet modifikasyonları

44.01. Tek elle işletilen fren

44.02. Uyarlanmış ön frenler

44.03. Uyarlanmış arka frenler

44.04. Uyarlanmış hız sistemi

44.08. Motosikletin hareket halinde, dururken ve beklerken sürücünün her iki ayağını da yere koyabilmesini sağlayan koltuk yüksekliği.

44.09. Belirli bir maksimum kuvvetle etkinleştirilen ön fren (örnek: “44.09(140N)”).

44.10. Belirli bir maksimum kuvvetle etkinleştirilen arka fren (örnek: “44.10(140N)”)

44.11. Uyarlanmış ayak dayama yeri

44.12. Uyarlanmış tutma kolu

45. Sadece sepetli motosiklet kullanabilir

46. Sadece üç tekerlekli motosiklet kullanabilir

47. İki tekerlekli araç kullanamaz

50. Sadece … plaka/şasi numaralı aracı kullanabilir

61. Gece araç kullanamaz

(Gecenin süresi, güneşin batışından bir saat sonra başlar ve doğuşundan bir saat önce sona erer.)

62. Kişi, ikamet ettiği yerin … km yarıçapında veya sadece belirlenen şehir/bölge sınırları içinde araç sürebilir.

63. Araçta yolcu taşıyamaz

64. 100. maddeye göre, trafikte hızınızı belirlenen sınırdan 10 km daha düşük tutmanız gerekiyor.

65. Araç kullanmak için, sizin sürücü belgenizle eşdeğer bir belgeye sahip bir refakatçi şart!

66. Römorklu araç kullanamaz

67. Otoyollarda araç kullanamaz

68. Araç fark etmeksizin, 0,20 promili aşan alkol oranıyla araç kullanmak kesinlikle yasak.

69. Bu kural, yalnızca EN 50436 standardına uygun alkol kilidi bulunan araçlar için geçerlidir.

(örnek: “69” veya “69(01.01.2016)”)

70. … tarafından verilen … No.lu belge, değişim işlemiyle güncellendi.

(örneğin “70.0123456789.NL”)

71. … No.lu belge yedeği

(örneğin “71.987654321.HR”)

73. Sadece dört tekerlekli araçları kullanabilir

78. Sadece otomatik vitesli araç kullanabilir

79. Motosiklet ve motorlu bisiklet kullanımıyla ilgili kısıtlamalar ve BE sınıfı ehliyete dair kurallar.

79.01. Yalnızca iki tekerlekli, sepetli ya da sepetsiz araçları sürebilir.

79.02. M sınıfı ehliyeti olanlar yalnızca üç ya da dört tekerlekli araçları sürebilir.

79.03. Sadece üç tekerlekli araçları kullanabilir

79.04. Üç tekerlekli araçlar, en fazla 750 kg ağırlığında hafif römork çekebilir.

79.05. A1 ehliyetiyle kullanılabilen ve güç/ağırlık oranı 0.1 kW/kg’ı aşan motosikletleri sürebilir.

79.06. Geçerli tip onayı yönetmelik uygun olduğu sürece, 3.500 kg’ı aşan BE sınıfı araçları kullanabilir.

80. 24 yaşını tamamlamadan, A sınıfı sürücü belgesiyle iki tekerlekli araçlara binemez.

81. 21 yaşını tamamlamadan, A sınıfı ehliyetle 15 kW üstü üç tekerlekli motosiklet süremez.

95. 2003/59/EC Direktifi’ndeki profesyonel yeterliliği … tarihine kadar sağlayan sürücüler.

96. B sınıfı ehliyetle, en fazla 4.250 kg olan otomobil ve kamyonet türü birleşik araçlar sürülebilir.

97. 3821/85 (2) (AET) No.lu Konsey Tüzüğü kapsamındaki C1 sınıfı araçları kullanamaz.

Şehir içinde gerçekleştirilen bir trafik denetimi sahnesini gösteren bu fotoğrafta, parlak sarı reflektif yelekli bir polis memuru elindeki dijital tarama cihazıyla sürücünün ehliyetini inceliyor. Polis memurunun üniformasındaki “Policie” ibaresi ve göğsünde yer alan rozet, görevli olduğunu açıkça vurguluyor. Sürücü, koyu renkli bir mont giymiş halde ehliyet belgesini uzatırken, ikili arasında resmi bir kontrol süreci yaşanıyor. Arka planda mavi ve kırmızı ikaz ışıkları yanan birden fazla polis aracı ile yoldaki trafik konileri, yolun denetim altında olduğunu gösteriyor. Fotoğrafın ortasındaki holografik/dijital simge yerleşimi ise sürücü belgesi, sigorta, araç ruhsatı gibi çeşitli belge ve bilgilerin taranıp doğrulandığı teknolojik bir alt yapıyı sembolize ediyor. Mevsime dair ipucu veren yapraksız ağaçlar ve hafif puslu hava, şehrin muhtemelen sonbahar veya kış döneminde olduğunu düşündürüyor. Genel olarak fotoğraf, trafik güvenliği ve belgelendirme süreçlerindeki modern teknolojilerin kullanımını vurgulayarak hem kamu güvenliğinin hem de sürücü sorumluluğunun önemine dikkat çekiyor.

Sonuç

Bu detaylı kod listesi, sürücü adayları, engelli sürücüler ve operatörlerin ehliyetlerdeki tüm kısıtlama ve özel şartları kapsar.

Sağlık durumu ve özel donanım ihtiyacı göz önüne alındığında, sürücünün hangi araçları sürebileceği bu kodlarla belirlenir. Engelli sürücü raporlarında "sadece otomatik vitesli araç kullanabilir" ifadesi; 104. kod ile birlikte, 10.02 (Otomatik vites) ve 10.04 (Uyarlanmış vites kolu) gibi kodlarla desteklenir. G sınıfı kodları, her iş makinesine özel teknik detayları ve operatörün yetkinlik şartlarını tanımlar.

Sürücülerin ve operatörlerin güvenli araç kullanmasını garanti eden bu sistem, resmi denetimlerde belgeye dayalı kontrollerin doğruluğunu güçlendirir. Belgedeki kodlara uyulmaması, sürücünün araç kullanma yetkisinin elinden alınmasına veya belgesini yenilerken prosedürlerde aksaklık yaşamasına yol açabilir.

Sonuç olarak, yukarıdaki kod tablosu, ehliyet belgelerinin düzenlenmesinde temel yapı taşlarından biridir. Sürüş güvenliğini ve operatör yeterliliğini pekiştiren bu kapsamlı liste, mesleki standartlara uygunluk için kritik düzenlemeler içerir.